Heb ik een B12–tekort? De diagnose

Er zijn 4 tests die gedaan kunnen worden om te zien of er sprake is van een vitamine B12 tekort:

• Serum B12 (ook wel gewoon B12 of totaal B12)
• Actief B12
• MMA (Methylmalonzuur)
• Homocysteïne

De eerste test die meestal gedaan wordt is serum-B12. In sommige laboratoria wordt Actief B12 getest. Deze test(s) kunnen gewoon door de huisarts aangevraagd worden. Indien de waarde van serum-B12 of Actief B12 niet meteen duidelijkheid biedt, kan men de andere twee tests doen.

Hier kunt u het stroomdiagram diagnose vitamine B12 bekijken:
Beslisboom Diagnose B12-tekort

En de beslisboom van het Britse Committee voor Richtlijnen in de Haematologie:
Beslisboom British Committee for Standards in Haematology

• Bij een vitamine-B12-waarde tussen de 148 pmol/l en de 250 pmol/L kan een tekort niet worden uitgesloten.
• Het klachtenbeeld is de belangrijkste factor in het beoordelen van de testresultaten en B12-status, aangezien er geen enkele test bestaat die als ‘gouden standaard’ kan dienen de diagnose van een vitamine B12-tekort
• Indien de testresultaten geen duidelijkheid geven, maar de klachten duidelijk op een tekort wijzen, dient behandeling gestart te worden om neurologische schade te voorkomen.
• Patiënten met een verlaagde vitamine B12-waarde hebben vaak geen andere afwijkende bloedwaarden (bloedarmoede is vaak afwezig)
• Bij klachten die wijzen op een vitamine B12-tekort en een laag-normale B12-waarde dient MMA te worden getest. Men kan ook direct een proefbehandeling overwegen.
• Voor kinderen gelden afwijkende waarden. Voor meer informatie: Een vitamine B12-tekort bij kinderen tot 19 jaar
• MMA kan ook bij een hoognormale waarde (voor behandeling) van diagnostisch belang zijn. Indien de waarde duidelijk daalt na behandeling is bewijs dat er een B12-tekort aanwezig was.

De betekenis van de uitslag van serum B12:

Bij waarden onder de 148 pmol/L is eigenlijk er altijd sprake van een vitamine B12 tekort. Er dient op zo kort mogelijke termijn begonnen te worden met injecties.

Bij een waarde tussen de 148 en 250 pmol/L (het zogenaamde grijze gebied) kan er, in combinatie met klachten, toch sprake zijn van een B12-tekort.
Verder onderzoek naar MMA en homocysteïne kan dan meer duidelijkheid geven. Indien men homocysteïne test, dan ook altijd foliumzuur meetesten.

Serum B12 alleen kan een tekort nooit uitsluiten bij zogenaamde laagnormale waarden!

Serum B12 kan in sommige gevallen een vals hoge/normale waarde geven, terwijl er toch een tekort is, of een lage waarde, terwijl er geen tekort is. Meer daarover kunt u hier lezen.

Actief B12

Deze test, die serum B12 in sommige laboratoria heeft vervangen, meet alléén de B12 gebonden aan Transcobalamine II. Alleen B12 gebonden aan het transporteiwit Transcobalamine II kan in de cellen worden opgenomen en is dus bruikbaar voor het lichaam. Actief B12 wordt ook wel Holo-TC genoemd.

Bij gezonde mensen ligt het percentage Actief B12 tussen de 6% en 30% van het totaal-B12. Bij personen met een B12-opnamestoornis blijkt dat deze verhouding anders ligt. Er is uit onderzoek gebleken dat de Actief B12-waarde sneller daalt dan de totaal B12-waarde (serum B12). Dat heeft tot gevolg dat de Actief B12 waarde al te laag kan zijn, wanneer de totaal B12-waarde nog laagnormaal is. Een tekort is op die manier mogelijk eerder aan te tonen.

Met de Actief B12-test kan bij personen met een B12-waarde tussen de 150 en 300 pmol/l bij meer mensen een tekort worden aangetoond dan met de gewone serum B12-test. Indien de gewone B12 waarde dus geen duidelijkheid geeft, kan deze test uitsluitsel geven.

Bij actief B12 <35 pmol/L: tekort aan B12 zeer waarschijnlijk.

35 – 50 pmol/L : MMA en homocysteïne testen (en foliumzuur)

> 50 pmol/L : tekort onwaarschijnlijk: bij duidelijke klachten en geen andere verklaring voor klachten: na 3 maanden hertesten.

Meer over de test op Actief B12 kunt u hier lezen.

MMA en homocysteïne

Bij waarden boven de onderste grens van de referentiewaarden (maar onder de 250 pmol/L), oftewel laagnormale waarden, is een vitamine B12-tekort niet uitgesloten. Indien de klachten passen bij een vitamine B12-tekort, is testen van MMA (methylmalonzuur) en homocysteïne nodig. Indien die beide waarden duidelijk “normaal” zijn, is de kans op een vitamine B12-tekort klein (maar niet geheel uitgesloten). Indien MMA verhoogd is, is dit een duidelijke indicatie dat er sprake is van een vitamine B12-tekort. Indien alleen homocysteïne verhoogd is, dienen ook folium en vitamine B6 getest te worden. Indien foliumzuur en B6-waarden normaal zijn, is er zeer waarschijnlijk sprake van een B12-tekort.

Zowel MMA als homocysteïne te hoog: B12-tekort aangetoond.
Alleen MMA te hoog en kreatinine normaal (en foliumzuur normaal of hoog): B12-tekort.
Zowel MMA als homocysteïne binnen de referentiewaarden: kleine kans op B12-tekort.
Bij duidelijke klachten en geen andere oorzaak voor de klachten na 3 maanden hertesten, of bij duidelijke B12-tekort-klachten toch behandelen en bij verbetering van de klachten hiermee doorgaan. Eventueel kan men na enige tijd MMA hertesten en bij een duidelijke daling, wijst dit toch op een B12-tekort.

De gebruikte referentiewaarden voor MMA liggen tussen de 210 en 480 nmol/L. Veel gebruikt is de bovenste referentiewaarde van 270 nmol/L. (In Nederland 320-450 nmol/L) Voor homocysteïne wordt meestal een bovengrens van 15 umol/L gebruikt.

Noot 2: Zowel MMA als homocysteïne dienen getest te worden voor er begonnen wordt met de behandeling. MMA kan getest worden in steeds meer ziekenhuislaboratoria, klik hier voor meer informatie. Bloed kan gewoon worden afgenomen in het lokale laboratorium, waarna het wordt opgestuurd naar één van de ziekenhuizen waar de test gedaan kan worden. Bij nierziekte is er meestal een hoge MMA-waarde, maar er kan uiteraard wel gelijktijdig een vitamine B12-tekort bestaan (in dit geval kan er wel getest worden op MMA in urine). MMA waarden kunnen normaal zijn bij mensen met een vitamine B12-tekort die antibiotica krijgen, of recent gehad hebben, omdat deze de darmflora vernietigt die nodig is om propionzuur te maken, een voorloper van MMA.

Het testen van serum-B12 en actief-B12 na injecties geeft geen informatie, aangezien met vitamine B12-injecties de transporteiwtten volledig verzadigd worden met vitamine B12. De waarden van het totaal en Actief vitamine B12 zijn dus niet geschikt om het effect van de behandeling te evalueren of om een behandeling op in te stellen. .

Blijkt uit de tests dat er sprake is van een B12-tekort:

Ik heb een B12-tekort, wat nu?

Oorzaken van een B12-tekort

Na vaststellen van een B12-tekort dient men verder testen om de mogelijke oorzaak van het tekort vast te stellen. Hier kunt u meer lezen over de tests die gedaan kunnen worden: Diagnose oorzaken

Het vaststellen en gebruiken van referentiewaarden geeft regelmatig problemen, met name bij vitamine B12. Hierover kunt u, via onderstaande link, meer lezen: Hoe worden referentiewaarden vastgesteld en hoe zouden ze gebruikt moeten worden?