Vitamine B12-tekort
Mijn vriendin Margje stuurt mij een e-mail: “Vanmiddag de uitslag van het bloedonderzoek opgevraagd. De vitamine B12-waarde is gezakt van 142 naar 123. Dat ik te laag zit is nu wel duidelijk. De assistente zei dat ik vitamine B12-pillen moet gaan slikken, ja niet dus. Eerst wil ik een afspraak bij de huisarts en een onderzoek door een specialist om te kijken waar deze lage waarde door wordt veroorzaakt. Ik kan je wel zeggen dat ik het Schildklier Magazine heel dankbaar ben voor het artikel over vitamine B12. Ik ga de internetinformatie goed doorlezen zodat ik weet waar ik het over heb. Al zal alles onthouden wat lastig worden omdat ik merk dat ik steeds vergeetachtiger word.”
Margje heeft dus een vitamine B12-tekort. Tijd om me eens te verdiepen in de oorzaken en gevolgen van deze aandoening. Al snel blijkt dat de diagnose nogal eens wordt gemist en dat de referentiewaarden van het laboratorium voor verwarring zorgen. Daarnaast blijkt het tekort zich meestal sluipend te ontwikkelen maar kan het ernstige gevolgen hebben.
Veelzijdig vitamine
Vitamine B12 is één van de vitaminen uit het vitamine B-complex. Vitamine B12 zorgt voor het aanmaken van rode bloedcellen en voor het functioneren van het zenuwstelsel. Het is een veelzijdig vitamine waardoor een tekort voor allerlei vage klachten kan zorgen. Bij gezonde mensen is in de lever echter een voorraad opgeslagen voor ongeveer drie jaar. Vitamine B12 zit vooral in vlees, vis, melkproducten en eieren. Daarom kunnen veganisten, mensen die absoluut geen dierlijke producten eten, op den duur een tekort ontwikkelen op grond van hun voedingspatroon. Zij kunnen daarom het beste een voedingssupplement gebruiken om dit tekort te voorkomen. Voor de opname van vitamine B12 vanuit de darmen, is een eiwit nodig: de Intrinsic Factor. Dit eiwit wordt gemaakt door cellen in de maagwand. Is dit eiwit onvoldoende aanwezig dan wordt er ook onvoldoende vitamine B12 opgenomen. Dit is het geval wanneer bijvoorbeeld een deel van de maag is verwijderd. Ook kan het lichaam antistoffen maken tegen deze lichaamseiwitten. Bij de meeste patiënten is dit de oorzaak van het tekort. Er is dan sprake van een auto-immuunziekte zoals dit ook het geval is bij schildklieraandoeningen als de ziekte van Hashimoto en de ziekte van Graves. Deze vorm van vitamine B12-tekort wordt de ziekte van Addison-Biermer genoemd (vroeger Pernicieuze Anemie).
Sluipende storingen
Door de grote voorraad in de lever, ontstaat een vitamine B12-tekort sluipend. Patiënten ontwikkelen
vage klachten waarmee ze niet snel naar de huisarts gaan. Margje schrijft: “Ik heb het gevoel dat ik op watten loop. Ik ben vaak een beetje misselijk en heb niet veel trek in eten. Ik heb zulke koude voeten dat ik bedsokken draag en ik zeg soms zomaar de verkeerde woorden. Maar met dat soort klachten, en op mijn leeftijd, ga je toch niet naar de dokter? Het zal de overgang wel zijn, denk je dan.”
Wordt het vitamine B12-gehalte te laag, dan kunnen de klachten plotseling en binnen enkele weken
escaleren. Dan kan iemand letterlijk ineens door zijn of haar benen zakken. Heeft het tekort te lang bestaan dan zijn de zenuwbeschadigingen onherstelbaar en blijft de patiënt hiervan (ernstige) klachten houden. De moeder van Margje kwam hierdoor helaas in een rolstoel terecht.
Duistere diagnose
Voor de huisarts is de diagnose lastig te stellen. De klachten bij een vitamine B12-tekort zijn legio. Er bestaat geen typisch klachtenpatroon omdat iedereen een andere combinatie van klachten heeft. Als de
patiënt ook een andere ziekte heeft, ligt het voor de hand om de klachten toe te schrijven aan de al
bekende ziekte zoals bijvoorbeeld een schildklierziekte. Daarnaast heerst het idee dat een vitamine B12-tekort altijd samengaat met bloedarmoede (anemie). Dit kwam vroeger inderdaad voor door slechte voeding. Bloedarmoede hoeft echter beslist niet samen te gaan met een vitamine B12-tekort.
De normaalwaarde van vitamine B12 in het bloed is 200-750 pmol/l. Maar bij een waarde onder de 300
pmol/l kunnen er al klachten ontstaan. In dat geval is het raadzaam om na drie maanden opnieuw bloed
te laten prikken om te kijken of deze waarde zakt. De internist zal onderzoek doen naar de oorzaak van het dreigende tekort. Toch wordt deze oorzaak vaak niet
gevonden. Ook Margje kwam via de huisarts, op haar dringende verzoek, bij de internist. Zij schrijft:
“De internist vroeg naar mijn klachten. Ik had gelukkig een lijstje gemaakt anders was ik de helft vergeten. De waarden vond zij direct al een reden om vitamine B12-injecties te geven. Hier gaf zij de
voorkeur aan boven tabletten in verband met de opname ervan. Ook krijg ik een 13C-ureumademtest om te testen of ik een maaginfectie heb waardoor er misschien te weinig Intrinsic Factor wordt aangemaakt.
En is er bloed geprikt, onder andere op antistoffen.”
Maar ook bij Margje wordt geen oorzaak gevonden voor het vitamine B12-tekort.
Praktische prikken
De behandeling van een vitamine B12-tekort bestaat uit injecties vitamine B12 (hydroxocobalamine)
in de bilspier. Eerst drie keer per week om de voorraad op peil te brengen, daarna afbouwend tot
een onderhoudsdosering van één keer per één of twee maanden. Soms kiest de arts voor tabletten
met een hoge dosis vitamine B12. De opname via het mondslijmvlies en via de darmen kan dan toch
voldoende blijken te zijn. Soms ook wordt een kleine hoeveelheid foliumzuur toegevoegd omdat dit nauw
samenwerkt met vitamine B12. De meeste patiënten knappen direct op. Margje kreeg uiteindelijk een goede behandeling maar moest hier wel voor vechten. Een paar maanden later mailt ze:
“De internist wilde na vijf weken overgaan op een onderhoudsdosis van één injectie per jaar. Daar
voelde ik niet veel voor. Ik ben teruggegaan naar de huisarts. Toen kreeg ik de eerste week vier injecties, daarna elke week één en nu, na een jaar, ga ik over naar een onderhoudsdosis van één injectie per maand. De klachten werden langzaam minder. Ik heb nu bijna geen last meer van tintelingen in mijn benen, ik zeg geen gekke woorden meer en heb duidelijk meer energie.”
Vervelende verwarring
Het lijkt raadzaam dat patiënten met een autoimmuun schildklierziekte jaarlijks het vitamine B12-
gehalte laten bepalen. Juist omdat bij deze patiënten de vermoeidheidsklachten snel worden toegeschreven aan de schildklierziekte, bestaat de kans op een gemiste diagnose. In de huisartsenstandaard voor de behandeling van schildklieraandoeningen echter, staat niets vermeld over een mogelijk vitamine B12-tekort op de langere termijn. Daarom is het wel eens moeilijk om de medewerking van de huisarts te krijgen voor het laten bepalen van de vit B12-waarde.
Ook is het verwarrend dat artsen een verschillende hoeveelheid injecties voorschrijven.
Margje kon met haar huisarts een voor beide bevredigende behandeling afspreken. Een duidelijk
advies voor het aantal injecties is echter niet te geven. Wie via internet informatie zoekt, komt ook niet veel verder. De informatie op de diverse sites is tegenstrijdig en onduidelijk.
Constaterende conclusie
Het is moeilijk om te bepalen of een vitamine B12-tekort de oorzaak is van bepaalde klachten. Het is
dan ook het beste om in overleg met uw arts, gelet op de klachten en de bloedwaarde, een behandeling
te overwegen. Gelukkig zijn er nieuwe bepalingen in opkomst die een vitamine B12-tekort beter kunnen
aantonen. Artsen zullen deze testen (methylmalonzuur, homocysteïne) steeds vaker gebruiken zodat een
tekort eerder duidelijk wordt en een behandeling op tijd gestart kan worden.
Marike de Reuver