Met koppen als: “Eerder dood met hogere waarde vitamine B12” en “Grotere kans op sterfte door te veel vitamine B12” berichten diverse media deze week over vitamine B12 naar aanleiding van een perbericht van de universiteit Groningen. Het persbericht had de titel: “Hogere vitamine B12-waarde voorspelt grotere kans op sterfte” en stelde oa: “reden om aan te nemen dat een mens wel degelijk teveel vitamine B12 kan hebben”, “dat een te hoge B12-spiegel gezondheidsrisico’s met zich meebrengt” en “De onderzoekers van het UMCG waarschuwen mensen die supplementen slikken of injecties krijgen om een vitamine B12-tekort te voorkomen”. Een storm aan berichten op social media, in emails, en in diverse media, van kranten tot TV, was het gevolg. Veel mensen waren geschrokken, want als je injecties krijgt, of hooggedosserde tabletten neemt, krijg je natuurlijk een hoge waarde.

Niet de bedoeling

Een dag later werd het persbericht aangevuld met: “Het onderzoek toont binnen de algemene bevolking een associatie aan tussen een hoge vitamine B12-spiegel en de kans op vroegtijdige sterfte. Dit verdient nader onderzoek, maar was wél voor de onderzoekers reden om een waarschuwing af te geven. Het onderzoek zegt niets over mensen met een medisch aangetoond B12-tekort. Hiervoor geldt nog steeds dat het goed is om een B12-tekort aan te vullen als dat medisch nodig is. In geval van twijfel, neem dan contact op met je huisarts.​” En gister kwam men met nog een nieuw persbericht: Blijf vitamine B12 gebruiken bij medisch tekort. Het was nooit hun bedoeling, schrijven ze, om voor onrust en vragen bij patiënten te zorgen. Het onderzoek stelt (slechts) een associatie aan en mensen die injecties kregen waren uitgesloten van het onderzoek.
Waarom dit niet in het eerste persbericht stond? Goede vraag. De persafdeling van het UMCG had misschien eerst even beter bij de onderzoekers kunnen nagaan wat er nu eigenlijk was onderzocht, wat de conclusie nu precies was en misschien ook even kunnen navragen wat eigenlijk het verschil is tussen een associatie en een causaal verband voor men de titel schreef. De onderzoekers zelf gaven bij navraag in de media aan dat men een signaal wilde geven dat er misschien een maximum voor (de inname van) B12 moet komen, dat verder onderzoek nodig is, en dat de uitkomsten gingen over het bijslikken van B12 zonder dat er een tekort is. Het had veel onrust gescheeld als dat er in eerste instantie al in het persbericht was vermeld.

Wat zegt het onderzoek nu eigenlijk? Als we verschillende media-bronnen raadplegen waarbij de auteurs om commentaar gevraagd werden, kunnen we het volgende zeggen:

Er is geen causaal verband tussen hogere b12-waardes en voortijdig overlijden (het één leidt niet tot het ander).
Mensen die injecties kregen waren uitgesloten van het onderzoek en de resultaten hebben dus geen betrekking op deze patiënten.
De onderzoeker vermoed dat we de vitamine-b12-concentratie hier moeten zien als een biomarker van een andere conditie, en dat die conditie de oorzaak van het eerder overlijden zou kunnen zijn.
Men wilde waarschuwen voor het bijnemen van B12 zonder dat er sprake is van een tekort. Of deze waarschuwing überhaupt gerechtvaardigd is, is nog de vraag.

Uit het daadwerkelijke artikel blijkt ook dat er niets bekend is over de doodsoorzaak van de overleden personen, of er B12 werd bijgeslikt en of er mogelijk andere factoren een rol gespeeld hebben. Er is nog veel meer over het onderzoek zelf te zeggen, daarover is ook al uitgebreid geschreven deze week; zie daarvoor de links onderaan deze pagina. Kortom, er is nog veel onderzoek te doen om te zien of er überhaupt iets gezegd kan worden over de gevonden associatie en je zou de vraag kunnen stellen of het eigenlijk wel gerechtvaardigd was een waarschuwing af te geven in dit vroege stadium.

De Media

Het UMCG zegt dat de media het onderzoek verkeerd geïnterpreteerd hebben, maar hun oorspronkelijke persbericht was de oorzaak van alle ophef. Als je in de titel stelt dat een hogere waarde een grotere kans op sterfte voorspelt, weet je dat de media dat op gaat pikken. Als je vervolgens ook nog schrijft dat een hogere waarde gezondheidsrisico’s met zich meebrengt, dat teveel B12 wel degelijk kan, en dat mensen die injecties krijgen of supplementen slikken gewaarschuwd moeten zijn, zijn de gevolgen niet te overzien. Het is makkelijk de media de schuld te geven, maar de fout ligt bij de persafdeling. Het had (de persafdeling van) het UMCG gesiert als men had toegegeven een fout te hebben gemaakt, of in ieder geval te kort door de bocht heeft geschreven, en niet de schuld bij de media zou leggen. Als persafdeling weet je natuurlijk heel goed hoe media iets gaan oppikken, dus een iets genuanceerderd persbericht was wel op zn plaats geweest.
Wat had de titel van het persbericht dan wel kunnen (of moeten) zijn? Misschien: ‘Onderzoekers waarschuwen: wees voorzichtig met het bijslikken van B12 als je geen tekort hebt’. En dan had er in het persbericht zelf bij kunnen staan dat men verder onderzoek gaat doen, dat de hoge B12 waarschijnlijk eerder een signaal is van een (onderliggende) conditie die een grotere kans op sterfte voorspelt dan dat de hoeveelheid B12 dat zelf is, maar dat men (alvast) wil waarschuwen niet teveel B12 bij te nemen als je geen tekort hebt. Dat had heel veel onduidelijkheid, onrust, stress, vragen en problemen kunnen voorkomen, en was feitelijk meer juist geweest. Hopelijk wordt een dergelijke sensatie-journalistiek, die naar mijn mening niet op (de persafdeling van) een universiteit thuishoort, bij een volgende perbericht over een eventuele vervolgstudie vermeden.

Hoge B12-waarde

Het is overigens al heel lang bekend dat een hoge B12-waarde een marker kan zijn van een onderliggende aandoening en dat indien zo’n hoge waarde gevonden wordt bij bloedonderzoek (zonder dat men injecties krijgt of supplementen bijneemt!) het goed is verder onderzoek te doen. Verhoogde B12-concentraties zijn reden voor verder onderzoek, maar daaruit volgt uiteraard niet automatisch dat serumwaarden die verhoogd zijn door behandeling met vitamine B12 kunnen leiden tot een ernstige ziekte (of in dit geval, de sterftekans verhogen). We wijzen de onderzoekers graag (onder andere) op dit artikel: De betekenis van een te hoge cobalamineconcentratie in het bloed uit het NTVG 2002 en de aangehaalde referenties. Er zijn ook allerlei voorbeelden van het langdurig behandelen met hoge tot zeer hoge doseringen B12 in de wetenschappelijke literatuur te vinden, waarbij natuurlijk ook hele hoge waarden aanwezig waren. En dan zijn er nog de vele signalen dat de serum-B12-test niet erg nauwkeurig is en vals-hoge en vals-lage waarden kan geven, en dus niet zoveel zegt als vaak wordt aangenomen. Misschien dat een literatuurstudie de onderzoekers kan helpen met het formuleren van de onderzoeksvraag voor de vervolgstudies waarover ze spreken? Ik ben benieuwd naar de resultaten…

Meer lezen

Het onderzoek : Association of Plasma Concentration of Vitamin B12 With All-Cause Mortality in the General Population in the Netherlands
Persberichten UMCG: Hogere vitamine B12-waarde voorspelt grotere kans op sterfte en Blijf vitamine B12 gebruiken bij medisch tekort
Reactie B12 kliniek
Reactie B12 Institute
Reactie van Sally Pacholok
Medisch Contact artikel
Vitamine B12, ijsjes & verdrinkingsgevallen – Meer over medisch
Behandeling met hoge doseringen vitamine B12